Avrupa’ya birlikte taşıdığımız kültürel ve dini değerler arasında bayramlar önemli bir yer tutar. Her ne kadar göçün ilk yıllarında bayramlar arzu edildiği gibi kutlanamasa da, aradan geçen yarım yüzyılın ardından Avrupa’da da bir bayram geleneği oluşmuştur. Hatta Avrupa’daki bayram kültürü ve gelenekleri, doktora ve yüksek lisans tezlerine konu olacak kadar önem kazanmıştır.
Bu çerçevede, bir süredir masamda bekleyen bir yüksek lisans tezi üzerine durmak istiyorum. Bu çalışmada yer alan “Rotterdamlı Türklerin bayram gelenekleri”nden bazı örnekler paylaşacağım. Ancak önce tezin içeriğine kısaca değinmek istiyorum.
Yüksek lisans tezi, Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı öğrencisi Ayşe Gültutan tarafından hazırlanmıştır. Naçizane başından itibaren takip ettiğim bu çalışma, araya Şubat depreminin de girmesiyle uzun bir süreçte tamamlanmıştır. Tezin başlığı: **“Hollanda’da Yaşayan Türklerde Sosyokültürel Hayat: Rotterdam Örneği”**dir.
Araştırmanın bazı bölümleri şunlardır:
- “Hollanda’da Yaşayan Türklerle İlgili Yapılan Bazı Çalışmalar”,
- “Türklerin Hollanda’ya Göçünün Tarihsel Süreci ve Türkiye-Hollanda İlişkileri”,
- “Türklerin Hollanda’da Yoğun Yaşadığı Şehirler ve Rotterdam”,
- “Sosyokültürel ve Gündelik Hayat”,
- “Türklerde Vatan Algısı”,
- “Doğum”,
- “Evlilik”,
- “Ölüm” ve
- “Bayramlar”.
Rotterdam, araştırmaya örnek olarak seçilmiştir çünkü Türklerin yoğun olarak yaşadığı bir şehirdir. Rotterdam’daki Türk toplumu ağırlıklı olarak Kayseri, Yozgat, Karaman, Aksaray, Trabzon ve Konya kökenlidir. Bunun yanında Hatay, Adana, Sivas, Giresun, İstanbul gibi farklı şehirlerden gelen Türkler de bulunmaktadır. Dolayısıyla Rotterdam, Hollanda’daki yeni Türkiye’yi yansıtan önemli bir örnektir.
Sözü şimdi araştırmacı Ayşe Gültutan’a bırakalım:
“Dini bayramlar, Hollanda’da yaşayan Türkler tarafından aktif şekilde kutlanmaktadır. Bayramlardaki yapı, kutlama şekilleri, geleneksel ve dini ananeler, anavatandan olduğu gibi taşınmıştır. Dini bayramların en önemli yönü, kültürün taşıyıcısı ve aktarıcısı olmasıdır. Bu yapı, göçmen toplumlarda bir ihtiyaç olmanın ötesine geçerek kalıcılığa bağlı bir zorunluluk hâline gelmiştir. Hollanda’da yaşayan Türkler, Türkiye’deki bayramları burada da yaşatmaktadır. Ancak yaşanılan ülkenin koşullarına bağlı olarak kutlamalar daha kısa sürmektedir. Bayramlarda resmi tatil olmadığından, Türkler genellikle izin almakta ya da kutlamaları akşam saatlerine bırakmaktadır. Ancak genelde bayramın ilk günü izin alınmaktadır.”
Bayram hazırlığı sonrasında süreç, bayram namazı ve bayramlaşma ile devam etmektedir. Rotterdam’daki bayramlaşma kültürü ise şu şekildedir:
- Erkeklerin bayram namazından sonra camilerde ve STK’larda toplu bayramlaşması,
- Kadınların kendi aralarında bayramlaşması,
- Aileler, arkadaşlar ve komşular arasında karşılıklı ziyaretleşme.
Tezde, Rotterdam’da bir Türk’ün bayram günü şu şekilde anlatılmıştır:
“Sabah erkenden bayram namazına gidilir. Namaz sonrası camide toplu bayramlaşma olur. Ardından evde bayram kahvaltısı yapılır ve ziyaretler başlar. İlk gün akrabalar ve büyükler ziyaret edilir. İkinci gün komşulara gidilir, hediyeleşme yapılır. Camilerde veya STK’larda bayramlaşma günleri organize edilir. Üçüncü gün, ilk iki gün ulaşılamayanlara gidilir.”
Bayram, Hollandalılar ve diğer topluluklar tarafından da bilinmekte ve çeşitli etkinliklerle canlı tutulmaktadır. Bazı Türkler, bayram günlerinde ellerinde baklava tepsisiyle komşularının kapısını çalarak ikramda bulunmaktadır.
Ayşe Gültutan’ın çalışmasından da anlaşılacağı üzere, Rotterdam Türkleri ve genel olarak Avrupa Türkleri, Anadolu’dan getirdikleri bayram kültürünü yaşatmaya devam etmektedir. Koşullardan kaynaklanan bazı değişiklikler olsa da, bayramlar artık Avrupa Türklerinin geliştirdikleri yeni hayatın ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Ve bu gelenek, nesiller boyu sürecek gibi görünmektedir.
Bu vesileyle, çok kıymetli okuyucularımın mübarek Ramazan Bayramı’nı tebrik eder, bayramın tüm insanlığa huzur, sağlık ve barış getirmesini temenni ederim.
