Türk Devletleri Teşkilatı (bundan böyle TDT olarak anılacaktır) Gayriresmî Zirvesi,
Macaristan’ın girişimiyle 21 Mayıs 2025 tarihinde Budapeşte’de “Doğu ve Batının Buluşma
Noktası” temasıyla düzenlenmiştir.
Toplantıya, Macaristan Başbakanı Ekselansları Viktor Orbán evsahipliği yapmış ve
Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Ekselansları İlham Aliyev, Kazakistan Cumhuriyeti
Cumhurbaşkanı Ekselansları Kasım-Cömert Tokayev, Kırgızistan Cumhuriyeti
Cumhurbaşkanı Ekselansları Sadır Caparov, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı
Ekselansları Recep Tayyip Erdoğan, Özbekistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Ekselansları
Şevket Mirziyoyev’in yanı sıra TDT Genel Sekreteri Ekselansları Kubanıçbek Ömüraliyev
katılmıştır.
TDT Devlet Başkanları,
Türk halklarının Avrupa ve Asya’nın kültürel ve siyasi oluşumundaki kalıcı mirasları da dahil
olmak üzere tarih boyunca dünya medeniyetine yaptıkları önemli katkıları ve Türk
Devletlerinin dünyadaki çağdaş siyasi, ekonomik ve sosyal ilerlemenin yanı sıra bölgesel ve
küresel barış ve güvenliği etkilemedeki önemli rolünü vurgulayarak;
Teşkilatın kurumsal temelini oluşturan ve Türk Dünyasında barış, kalkınma ve dayanışma için
birlik, iş birliği ve ortak arzularına rehberlik etmeye devam eden tarihi Nahçıvan
Anlaşmasının ilke, amaç ve ruhuna sarsılmaz bağlılıklarını teyit ederek;
Türk Devletlerinin bölge ve ötesindeki rolünün güçlendirilmesine katkıda bulunan kıtalar
arasında sürdürülebilir enerji arzını ve bağlantısını geliştirme çabaları da dahil olmak üzere,
“Türk Dünyası Vizyonu 2040”da ortaya konan hedeflerin ileriye taşınmasında Türk
Devletlerinin dikkate değer siyasi, ekonomik, çevresel, sosyal ve kültürel başarılarını takdirle
karşılayarak;
“Türk Dünyası Şartı”nı, Türk halklarının ortak kültürünün, geleneklerinin, dilinin ve tarihinin
temel bir ifadesi ve ortak Türk kimliğini güçlendirmek için birleştirici bir çerçeve olarak
kabul ederek;
TDT’nin çeşitli alanlarda Türk Devletleri arasında iş birliğini ve koordinasyonu geliştirmede
giderek artan hayati rolünün altını çizerek ve TDT’nin Türk Dünyasının değerlerini ve Türk
Devletlerinin çıkarlarını uluslararası alanda geliştirme faaliyetlerine sarsılmaz desteklerini
teyit ederek;
Türk Dünyasında ekonomik entegrasyon, sürdürülebilir kalkınma, dijital gelecek ve
güvenliğin altını çizen Bişkek Zirvesi’nin 6 Kasım 2024’te başarılı şekilde düzenlenmesinden
ötürü Kırgız Cumhuriyeti’nin devam etmekte olan Dönem Başkanlığını takdir ederek;
Macaristan’ın TDT ve Türk Devletleri ile çok yönlü iş birliğinin geliştirilmesine yönelik güçlü
kararlılığına ve önemli katkılarına büyük değer atfederek;
Uluslararası barış ve güvenliği korumanın yanı sıra ortak çaba ve iş birliğine dayalı
girişimlerle sürdürülebilir kalkınmayı güçlendirme konusundaki kolektif sorumluluğu teyit
ederek;
1. İlk kez bir Gözlemcinin ev sahipliğinde düzenlenen TDT Gayriresmî Zirvesine
atfettikleri büyük değeri vurguladıklarını;
2. Macaristan Başbakanı Ekselansları Viktor Orbán’ı, Macaristan’ın Avrupa Birliği
Konseyi (AB) Dönem Başkanlığını tamamlaması ve Macaristan’ın bu dönemde TDT
ile AB arasındaki ilişkileri geliştirme konusundaki samimi çabaları nedeniyle tebrik
ettiklerini;
3. Macar makamlarını; Macaristan’ın TDT kapsamında devam eden kapsamlı iş birliğine
katkıda bulunma konusundaki güçlü iradesini göstererek, 2024 ve 2025 yıllarında
Aksakallar Konseyi 16. Toplantısı, Ulaştırma Koordinasyon Komitesi 2. Toplantısı,
Karayolu Yönetiminde Akıllı Ulaşım Sistemleri Çevrimiçi Çalıştayı, Gümrük İdareleri
Başkanları Gayrıresmî Toplantısı, Diaspora işlerinden Sorumlu Bakanlar / Kuruluş
Başkanları 7. Toplantısı, Rekabet Otoriteleri Gayrıresmî Toplantısı dahil olmak üzere
yüksek düzeyli TDT toplantılarına başarılı şekilde ev sahipliği yaptıkları için takdir
ettiklerini;
4. Muazzam potansiyellerini ve ortaya çıkan fırsatları kullanarak Türk Devletleri
arasındaki dayanışmayı, iş birliğini ve koordinasyonu her alanda daha da geliştirme
kararlılıklarını ifade ettiklerini;
5. Macaristan, Türkmenistan ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin Türk Dünyasının
ayrılmaz bir parçası olarak, Gözlemci sıfatıyla TDT’nin çalışmalarına yapmakta
oldukları değerli katkıları memnuniyetle karşıladıklarını;
6. Kıbrıs sorununun, Adadaki mevcut gerçeklere dayanarak, müzakere edilmiş, karşılıklı
olarak kabul edilebilir ve uygulanabilir bir çözüme ulaştırılması ihtiyacını
vurguladıklarını; Türk Dünyasının ayrılmaz bir parçası olan Kıbrıs Türk halkıyla, eşit
özden gelen haklarını güvence altına alma arzularında dayanışma içinde olduklarını
ifade ettiklerini;
7. 1-2 Mayıs 2025 tarihlerinde Girne’de gerçekleştirilen Aksakallar Konseyi 17.
Toplantısının başarılı icrasını not ettiklerini;
8. Kırgız tarafının Hükümet Başkanları/Başkan Yardımcıları Toplantısını düzenleme
teklifini kaydettiklerini;
9. Üye Devletlerin, Türk Dünyası Vizyonu – 2040’ta belirtildiği üzere, ulusal çıkarlarını
ilgilendiren kritik konularda siyasi dayanışmayı ve karşılıklı desteği daha da
güçlendirme iradelerini ifade ettiklerini;
10. “Türk Dünyası Şartı”nda altı çizildiği üzere, TDT’nin bütünlüğüne, örgütsel ve karar
alma kapasitesine bağlılıklarını bir kez daha teyit ettiklerini, kardeşlik ruhuna bağlı
olduklarını ve birlik ve beraberliklerini zayıflatmaya yönelik her türlü eylem ve
tehdidi önlemenin önemini vurguladıklarını;
11. Türk Devletleri Stratejik Ortaklık, Ebedi Dostluk ve Kardeşlik Antlaşması taslağının,
Azerbaycan’daki 12. Zirve öncesinde değerlendirilmesinin öneminin altını çizdiklerini;
12. Türk Dünyasında özellikle siyaset, ekonomi, ticaret, ulaştırma, enerji ve tarım
alanlarında çok yönlü iş birliğinin hem bölgede hem de küresel düzeyde barış,
güvenlik, istikrar, kalkınma ve refahın teşvik edilmesinde stratejik bir faktör olduğu
yönündeki ortak anlayışlarını vurguladıklarını;
13. Uluslararası hukuk norm ve ilkelerine saygı gösterilmesi suretiyle istikrar, kalkınma
ve refahın sağlanması gerektiğine dair ortak kanaatlerinin altını çizdiklerini;
14. Diğer hususların yanı sıra, Bakteriyolojik (Biyolojik) ve Toksin Silahların
Geliştirilmesinin, Üretiminin ve Stoklanmasının Yasaklanması ve Bunların İmhası
Sözleşmesi’nin güçlendirilmesine ilişkin Çalışma Grubunu, Sözleşme’yi tüm
yönleriyle güçlendirmeyi ve kurumsallaştırmayı amaçlayan tedbirleri, özellikle de
biyolojik güvenlik ve diğer kurumsal düzenlemelere yönelik uluslararası bir ajans
imkanı dahil olmak üzere Çalışma Grubu içindeki organizasyonel konularda nasıl
ilerleneceğini daha fazla değerlendirmeye teşvik eden 79/79 (2024) sayılı BM Genel
Kurulu kararının kabul edilmesini memnuniyetle karşıladıklarını ve bu konudaki iş
birliğini sürdürme arzularını ifade ettiklerini;
15. İlgili makamlara, jeopolitik ve güvenlik sorunları karşısında Türk Devletlerinin ortak
çıkarlarını ilgilendiren bölgesel ve uluslararası konularda, bu sorunlara stratejik bir
vizyonla ortak yanıtlar verilmesini güçlendirmek amacıyla düzenli siyasi ve güvenlik
istişareleri düzenlemeye devam etmeleri talimatını verdiklerini;
16. Üye Devletleri, bölgede ve ötesinde barış ve güvenliği tehdit eden ve sınayan her türlü
terörizm ve ulus ötesi organize suç, terörizmin finansmanı ve siber suçla mücadele için
ortak çabalara devam etmeye teşvik ettiklerini;
17. Türkiye’nin, Suriye’nin toprak bütünlüğü ve birliği temelinde güvenlik ve istikrarın
tesis edilmesi, Suriye’nin tüm bileşenlerinin katılımıyla kapsayıcı bir siyasi sürece
ulaşılması ve yaptırımların kaldırılması yönünde oynadığı yapıcı rolü takdir ettiklerini;
18. Diğer TDT Üye Devletlerinin Suriye’nin çatışma sonrası sorunsuz bir şekilde
toparlanmasını ve sürdürülebilir kalkınmasını sağlama yönündeki niyetlerini ve
değerli çabalarını memnuniyetle karşıladıklarını;
19. Kazakistan’ın, uluslararası barış ve güvenliğin güçlendirilmesine katkıda bulunmak
üzere Golan Tepeleri’ndeki BM misyonunda (UNDOF) görevlendirilen ilk barış gücü
birliğinin başarılı hizmetini memnuniyetle karşıladıklarını;
20. Gazze’deki feci insani durumla ilgili derin endişelerini ifade ettiklerini; kalıcı ve
kapsamlı bir ateşkes, rehinelerin / tutukluların serbest bırakılması ve Gazze’ye engelsiz
insani erişime yönelik müzakerelere verilen desteği teyit ettiklerini; Filistinlilerin
Gazze’den uzaklaştırılmasına yönelik tüm girişimleri reddettiklerini; İsrail-Filistin
ihtilafında adil ve kalıcı bir çözüm ihtiyacının ve ilgili BM kararlarına uygun olarak
başkenti Doğu Kudüs olan, 1967 sınırlarına dayalı iki devletli çözümün
uygulanmasının altını çizdiklerini;
21. TDT Üye Devletlerinin Afganistan’la ilgili konularda ortak tutum geliştirilmelerini
kolaylaştıracak olan Afganistan Çalışma Grubunun ihdasını takdirle karşıladıklarını;
22. TDT kapsamında, savunma sanayii alanında verimli çok taraflı iş birliğini geliştirme
iradelerini yinelediklerini ve Üye Devletlerin ilgili makamlarına bu yöndeki çabalarını
hızlandırmaları talimatını verdiklerini;
23. Her türlü ırkçılık, ayrımcılık, yabancı düşmanlığı, İslam’a karşı nefret, nefret söylemi
ve dezenformasyonla mücadelede iş birliğini sürdürme ve bu alanlardaki BM
Kararlarının amaçlarına ulaşması için iş birliği yaparken bu olguları ele almak üzere
uluslararası platformlardaki çabaları uyumlaştırma taahhütlerini yinelediklerini;
24. TDT Üyelerinin diaspora örgütleri arasındaki bağların ve iş birliğinin arttırılması ve
TDT Üyelerinin diasporalarının görünürlüğünün yükseltilmesi için kapasitelerini
geliştirmeyi teşvik ettiklerini;
25. Türk Dünyasının tarihi ve medeni katkılarını vurgulamak amacıyla, başta BM ve
UNESCO olmak üzere mevcut uluslararası platformlar aracılığıyla Türk tarihini,
mirasını ve kültürünü küresel olarak tanıtmak için Türk İşbirliği Teşkilatları arasında
daha güçlü bir koordinasyonu teşvik ettiklerini;
26. 27-28 Nisan 2025 tarihlerinde Özbekistan’ın Hive şehrinde düzenlenen II. Türk
Dünyası Kültür Forumu’nun toplanmasını memnuniyetle karşıladıklarını, Türk
Devletleri arasında karşılıklı kültürel entegrasyonun teşvik edilmesine yaptığı katkıyı
takdirle karşıladıklarını, Forum’un Türk Dünyası genelinde kültürel diyaloğun
arttırılması için değerli bir platform olduğunun altını çizdiklerini;
27. Kültürlerarası diyaloğun küresel ölçekte teşvik edilmesinde öncü bir girişim olarak
Bakü Süreci’nin başarısını ve Azerbaycan Cumhuriyeti’nin bu konuda sürdürdüğü
liderliği takdir ettiklerini, 2026’da düzenlenecek olan VII. Dünya Kültürlerarası
Diyalog Forumu’nun düzenlenmesine desteklerini ifade ettiklerini ve Forum
çerçevesinde Türk Dünyasının kültürel değerlerini ve ortak vizyonunu vurgulamak
üzere bir yan etkinlik düzenlenmesi de dahil olmak üzere Türk Devletlerinin etkin
katılımını teşvik ettiklerini;
28. TDT Sekretaryası’nın personel ve bütçesinin artırılmasına ilişkin Çalışma Grubunun,
TDT Üye Devletleri tarafından verilen görevlerdeki artış nedeniyle TDT
Sekretaryası’nın bütçesinin önümüzdeki yıllarda önemli ölçüde artırılması yönündeki
önerisini onayladıklarını;
Sekretarya’ya, Azerbaycan’da düzenlenecek olan 12. Zirve sırasında resmî olarak
onaylanmak üzere, yukarıda belirtilen bütçe artışının zaman çizelgesini yansıtmak
amacıyla, TDT Üye Devletlerinin teklifleri temelinde bir Eylem Planı hazırlama ve bu
bağlamda, hazırlanan ve TDT Üye Devletlerine sunulan projelerin ön listesini dikkate
alma talimatı verdiklerini;
Çalışma Grubunun, personel artışına ilişkin hususların, diğer hususların yanı sıra
konunun hukuki, mali ve idari yönlerine ilişkin daha fazla analiz dikkate alınarak,
bütçe artışı kapsamında Sekretarya’nın ihtiyaçları doğrultusunda gözden geçirilmesi
yönündeki önerisini onayladıklarını;
29. Rekabet gücünü ve küresel etkiyi artırmak için daha yakın bölgesel iş birliğinin
önemini vurgularken, bölgesel ticaretteki istikrarlı büyümeyi kabul ettiklerini ve
potansiyelini tam olarak ortaya çıkarmayı amaçlayan somut eylemleri taahhüt
ettiklerini;
30. Hizmet tedarikçilerine ve yatırımcılara şeffaflık ve yasal öngörülebilirlik sağlamanın
önemini vurguladıklarını ve Üye Devletlerin sürdürülebilir kalkınma için hizmetler ve
yatırımların kolaylaştırılması alanında müzakereler başlatma çabalarını memnuniyetle
karşıladıklarını;
31. TDT’nin ilk ortak finans kurumu olarak kurulan Türk Yatırım Fonu’nun proje
faaliyetlerinin başlatılmasının önemini vurguladıklarını;
32. Türk Yeşil Vizyonu ilkeleri rehberliğinde iklim değişikliğine uyum ve çevrenin
korunmasına yönelik sürdürülebilir yeşil kalkınma taahhütlerini teyit ettiklerini ve
yeşil enerji donanımı ve teknolojilerinin geliştirilmesinin, iklime dirençli altyapının
teşvik edilmesinin, enerji verimliliğinin ve Sıfır Atık yaklaşımı da dahil olmak üzere
etkin atık yönetiminin yanı sıra çevresel, ekonomik ve sosyal sürdürülebilirlik için
doğal kaynakların ve ekosistem hizmetlerinin korunmasının ve etkin kullanımının
önemini vurguladıklarını;
33. Azerbaycan Cumhuriyeti yetkililerini, Kasım 2024’te Birleşmiş Milletler İklim
Değişikliği Konferansı’nın 29. Oturumuna yaptıkları başarılı ev sahipliğinden ve
konferansın ana sonucu olan Bakü İklim Birliği Paktı’nın yanı sıra COP29 Başkanlığı
sıfatıyla iklim değişikliği ve sürdürülebilir kalkınmanın birbiriyle bağlantılı
sınamalarının üstesinden gelmeyi amaçlayan iklim eylemi girişimlerinden dolayı
takdir ettiklerini;
34. Kolektif iklim eyleminin önemini kabul ettiklerini ve Kazakistan’ın 2026 yılında
Bölgesel İklim Zirvesi’ne ev sahipliği yapma girişimini destekleme çağrısında
bulunduklarını;
35. Bölge genelinde yeşil enerji koridorlarının geliştirilmesinin önemini not ettiklerini ve
yeşil enerji geliştirme ve aktarma projelerinin uygulanmasında kaydedilen ilerlemeyi
memnuniyetle karşıladıklarını;
36. Uzay teknolojileri ve bilimleri, uydu teknolojileri ve uygulamaları, yasal zeminin
genişletilmesi, bilgi alışverişi ve beşeri sermayenin geliştirilmesi alanlarında iş
birliğini teşvik ettiklerini ve 23 Nisan 2025 tarihinde Bakü’de düzenlenen TDT Uzay
Ajansları Başkanları toplantısını memnuniyetle karşıladıklarını;
37. TDT bünyesinde mali iş birliğinin daha da geliştirilmesine yönelik artan ihtiyacı
vurguladıklarını ve mali istihbarat birimlerinin yanı sıra Türk Devletlerinin finansal
teknoloji birlikleri arasında iş birliğinin geliştirilmesini memnuniyetle karşıladıklarını;
38. Üye Devletlerin; TDT Üyeleri ve Gözlemcileri arasında ticareti, transit geçişi ve
ekonomik iş birliğini kolaylaştırmak için bölgesel bağlantısallığın güçlendirilmesi ve
ulaştırma altyapısının iyileştirilmesi ve Trans Hazar Uluslararası Doğu-Batı Orta
Koridoru boyunca entegre dijitalleşmenin ve aynı zamanda daha fazla verimlilik ve
rekabet gücü için uyumlaştırılmış ulaştırma düzenlemelerinin ve modernize edilmiş
lojistik ağların teşvik edilmesi konusundaki kararlılıklarını teyit ettiklerini;
39. 6 Temmuz 2024 tarihinde Şuşa’da imzalanan Türk Devletleri Teşkilatı Üye Devletleri
Arasında İşbirliği ve Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Faaliyetlerinde Elektronik
İzin (ePermit) Kullanımına İlişkin Mutabakat Zaptı uyarınca, TDT Üye Devletleri
arasında “e-Permit” sisteminin entegrasyonunu teşvik ettiklerini;
40. 11 Kasım 2022 tarihinde Semerkant’ta imzalanan Türk Devletleri Teşkilatı
Hükümetleri Arasında Basitleştirilmiş Gümrük Koridoru Kurulmasına İlişkin
Anlaşma’nın yürürlüğe girmesini memnuniyetle karşıladıklarını;
41. Azerbaycan’ın başarıyla ev sahipliği yaptığı TDT Gümrük İdareleri Başkanları 10.
Toplantısı sırasında, 16 Ocak 2025 tarihinde Bakü’de gerçekleştirilen “TDT’ye Üye
Devletlerin Gümrük İdareleri Arasında Bilgi Değişimine İlişkin Teknik Şartlar” ve
“TDT bölgesinde TIR Sözleşmesi (1975, Cenevre) uyarınca e-TIR Prosedürünün
Uygulanmasına yönelik Eylem Planı (Yol Haritası)“nın imzalanmasını memnuniyetle
karşıladıklarını;
42. Türk Devletleri Teşkilatı Hükümetleri Arasında Basitleştirilmiş Gümrük Koridoru
Kurulmasına İlişkin Anlaşma uyarınca Basitleştirilmiş Gümrük Koridoru’nun
geliştirilmesi ve gümrük işlemlerinin dijitalleştirilmesi yoluyla TDT Üye Devletleri
arasındaki ticaret ve gümrük prosedürlerinin basitleştirilmesi ve ilgili makamlara,
güvenli ve şeffaf bir sınır ötesi ticaret ortamı sağlayarak yasadışı ticaret ve gümrük
ihlallerine karşı çabaları yoğunlaştırmaları talimatı verilmesi ihtiyacını
vurguladıklarını;
43. Genişletilmiş ticaret, yatırım ve inovasyona dayalı tarım uygulamaları yoluyla tarımsal
iş birliğinin güçlendirilmesinin önemini vurguladıklarını ve ilgili makamlara, tarım
ürünlerinin dolaşımını kolaylaştırmak ve gıda güvenliğini arttırmak için TDT Üyeleri
ve Gözlemcileri arasında sağlık ve bitki sağlığı standartlarının uyumlaştırılmasına
yönelik koordineli çabaları daha fazla teşvik etmeleri talimatını verdiklerini;
44. Macaristan’da kain TDT Kuraklık Önleme Enstitüsü’nün, 5 Mart 2025 tarihinde
Brüksel’de düzenlenen TDT Bölgesel Su Forumu da dahil olmak üzere faaliyetlerini
takdir ettiklerini ve TDT bölgesinde kuraklığın önlenmesine, su kaynaklarının
sürdürülebilir ve verimli kullanımına katkıda bulunacak seçili projelerin
uygulanmasının önemini not ettiklerini;
45. Dağ ülkelerinin sorunları konusunda uluslararası toplumun farkındalığını arttırmak ve
uluslararası toplumun dağ ülkelerinin zorluklarını ve sorunlarını ele alma çabalarına
yeni bir ivme kazandırmak amacıyla 2023-2027 yıllarını “Dağ Bölgelerinin
Kalkınması için Beş Eylem Yılı” olarak ilan eden BM Genel Kurulu’nun 77.
oturumunun “Sürdürülebilir Dağ Kalkınması” Kararını memnuniyetle karşıladıklarını;
46. Özbekistan Cumhuriyeti’nin girişimiyle BM Genel Kurulu’nda “Deprem Kurbanlarının
Anısına Uluslararası Gün” ve “Sürdürülebilir Orman Yönetimine Uygun Olarak
Ağaçlandırma ve Yeniden Ağaçlandırma Eylem On Yılı” Kararlarının kabul
edilmesini memnuniyetle karşıladıklarını;
47. BM İklim Değişikliği Konferansının yıllık programında “Dağlar ve İklim” konulu
yeni küresel diyaloğu sürdürme girişimini, BMİDÇS’nin yıllık programındaki „Dağlar
ve İklim diyaloğunu pekiştirmek için eylem çağrısı” taslak Kararına katılmayı
değerlendirerek desteklemeye hazır olduklarını ifade ettiklerini;
48. Dağ Kalkınma Gündeminin önemini teyit ettiklerini ve Kırgızistan’ın 2027 yılında
İkinci Bişkek+25 Küresel Dağ Zirvesini düzenleme niyetini desteklediklerini;
49. Temel sağlık hizmetleri seviyesindeki insan kaynakları kapasitesini güçlendirmenin
önemini vurguladıklarını ve 2025 yılının “TDT Ülkelerinde Temel Sağlık Hizmetleri
Yılı” olarak ilan edilmesine takdirlerini ifade ederek, geliştirilmiş iş birliği yoluyla
küresel sağlık diplomasisini teşvik ettiklerini;
50. 8 Nisan 2025 tarihinde Astana’da düzenlenen 5. TDT Sağlık Bakanları Toplantısı
sırasında tıp eğitimi ve bilimi ve acil tıbbi bakım konularında mutabakat zaptı
imzalanmasını memnuniyetle karşıladıklarını;
51. Bölgesel etkileşimin artmasına katkıda bulunmak için TDT’nin diğer ilgili uluslararası
örgütlerle iş birliğinin güçlendirilmesini teşvik ettiklerini ve mümkün olan her
durumda uluslararası örgütler bünyesinde ortak çıkarlara dayalı olarak birbirlerinin
adaylıkları, kararları, açıklamaları ve diğer girişimleri için daha güçlü karşılıklı
eşgüdüm ve destek çağrısında bulunduklarını;
52. Kırgız Cumhuriyeti’nin 2027-2028 dönemi için BM Güvenlik Konseyi’ne geçici
üyeliği ve 2028-2030 dönemi için ECOSOC adaylıklarını memnuniyetle
karşıladıklarını ve yukarıda belirtilen adaylıklarına ortak desteklerini teyit ettiklerini;
53. Özbekistan Cumhuriyeti’nin 2035-2036 dönemi için BM Güvenlik Konseyi geçici
üyelik ve 2027-2031 dönemi için UNESCO Yürütme Kurulu adaylıklarını
memnuniyetle karşıladıklarını;
54. Kazakistan Cumhuriyeti’nin 2031-2032 dönemi için 86. BM Genel Kurulu Başkanlığı,
2039-2040 dönemi için BM Güvenlik Konseyi geçici üyeliği ve 2027-2031 dönemi
için UNESCO Yürütme Kurulu adaylıklarını memnuniyetle karşıladıklarını;
55. Türkiye Cumhuriyeti’nin 2037-2038 dönemi için BM Güvenlik Konseyi geçici üyeliği,
2025-2029 dönemi için UNESCO Yürütme Kurulu ve 2026-2028 dönemi için
ECOSOC adaylıklarını memnuniyetle karşıladıklarını;
56. Azerbaycan Cumhuriyeti’nin 2025-2029 dönemi için UNESCO Dünya Mirası
Komitesi ve 2025-2029 dönemi için BM-HABİTAT Yürütme Kurulu adaylıklarını
memnuniyetle karşıladıklarını;
57. Özellikle 18 Şubat’ta Özbekistan’da başarıyla gerçekleştirilen Türk Kayak Kupası
olmak üzere, Türk Kayak Merkezleri Birliği bünyesinde iş birliğinin
güçlendirilmesine yönelik çabaları takdirle karşıladıklarını ve ortak girişimler yoluyla
TDT ülkeleri arasında kış turizmi ve sporlarının geliştirilmesini desteklediklerini,
11-14 Temmuz 2025 tarihlerinde Şahdağ Turizm Merkezi’nin Dönem Başkanlığında
Azerbaycan’da gerçekleştirilecek olan Türk Kayak Merkezleri Birliği’nin ilk Zirvesine
Üye Devletlerin etkin katılımını ve Birliğe yeni dağ-kayak merkezlerinin dahil
edilmesini teşvik ettiklerini;
58. TDT Üye Devletleri Merkezi Seçim Otoriteleri Danışma Platformunun kurulmasını
takdirle karşıladıklarını ve ilk toplantısının sonuçlarını ve 13-15 Mayıs 2025
tarihlerinde Türkistan’da düzenlenen “Türk Dünyası: Gelenekler, Uygulamalar ve
Seçim Sisteminin Geliştirilmesine Yönelik Beklentiler” konulu Uluslararası Bilimsel
ve Uygulamalı Konferansın düzenlenmesini memnuniyetle karşıladıklarını;
59. Çok uluslu unsurların UNESCO listelerine girmesi için gerekli çalışmaların
yapılmasının ve “Mümtaz Şahsiyetler Programı” kapsamında tarihi olayların ve
yıldönümlerinin anılması için ortak adaylık dosyalarının sunulmasının gerekliliğini
vurguladıklarını;
60. Dünyaca ünlü bilim insanı ve Nobel Ödülü sahibi Prof Dr. Aziz Sancar’a “Türk
Dünyasının Birliğine Katkılarından Dolayı” Türk Devletleri Teşkilatı Ali Şir Nevai
Uluslararası Ödülü’nün verilmesini memnuniyetle karşıladıklarını;
61. Üye Devletlerin, Türk Devletleri arasında karşılıklı anlayış, dayanışma ve ortak bir
geleceği teşvik etmeyi amaçlayan kültürel ve insani bağları güçlendirmenin temel bir
unsuru olarak, gençlikle ilgili konularda iş birliğini daha da geliştirme ve yapılandırma
niyetini memnuniyetle karşıladıklarını;
62. TDT bünyesinde özellikle Gençlik ve Spor alanındaki değişim programlarında elde
edilen üst düzey başarıları takdir ettiklerini ve TDT Gözlemcilerini birlik ve
beraberliği daha da geliştirmek için bu tür faaliyetlere ev sahipliği yapmaya teşvik
ettiklerini;
63. Bölgesel kültürel iş birliğini geliştirmek ve Türk mirasının zenginliğini ve çeşitliliğini
vurgulayan ortak girişimleri hayata geçirmek amacıyla TÜRKSOY’un girişimiyle
Aktau şehrinin 2025 Türk Dünyası Kültür Başkenti olarak ilan edilmesini
memnuniyetle karşıladıklarını;
64. Özbekistan’ın, Türk Yatırım Fonu’nun iş birliği ve katılımıyla Haziran 2025’te
Taşkent’te düzenlenecek olan TDT Üye Devletleri Yatırım Tanıtım Ajansları
Toplantısı’na ev sahipliği yapma girişimini memnuniyetle karşıladıklarını ve
desteklediklerini;
65. Özbekistan Cumhuriyeti’nin Türk Kültür ve Mirası Vakfı’na, TDT’de dayanışma ve iş
birliğini daha da güçlendirecek olan katılım başvurusunu desteklediklerini;
66. TÜRKSOY Üye Devletlerinin UNESCO Milli Komisyonları toplantılarının Türk
Dünyası Kültür Başkentleri çerçevesinde düzenlenmesi geleneğini memnuniyetle
karşıladıklarını;
67. Silahlı çatışmalar sırasında kültürel mirasın korunmasının öneminin altını çizdiklerini
ve Türk Devletlerinin çatışma sonrası kültürel mirasın korunması, restorasyonu ve
yeniden canlandırılması konusundaki çabalarını takdir ettiklerini; çatışmalardan
etkilenen bölgelerde kültürel mirasın korunmasına yönelik ortak faaliyetleri, bilgi
paylaşımını ve teknik iş birliğini memnuniyetle karşıladıklarını;
68. Türk kültürünün derin zenginliğini ve Türk halklarının ortak değerlerini gelecek
nesillere aktarma kararlılıklarını yineleyerek Nevruz’un kültürlerarası bir köprü ve
evrensel değerlerin bir sembolü olarak kültürlerötesi niteliğini beyan ettiklerini ve
Azerbaycan Cumhuriyeti tarafından başlatılan ve TDT Üye Devletleri tarafından
eş-sponsorluk sağlanan A/RES/64/253 sayılı BM Genel Kurul Kararını
hatırlattıklarını; Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı’nın girişimi üzerine Nevruz’un
TDT bünyesinde anılması ve kutlanmasına karar verdiklerini ve bu vesileyle Üye
Devletler, Gözlemciler ve Türk İşbirliği Teşkilatları ile iş birliği içinde Teşkilat
bünyesinde kutlama etkinlikleri düzenlenmesi için Sekretarya’ya talimat verdiklerini;
69. Özbekistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı’nın Dünya Türkologlar Kongresi’nin Aralık
2025’te Özbekistan’da düzenlenmesi yönündeki girişimini memnuniyetle
karşıladıklarını;
70. Azerbaycan Cumhuriyeti’nin 2025 yılında 12. TDT Zirvesine ev sahipliği yapmaya
hazır bulunmasını memnuniyetle karşıladıklarını;
71. “Afganistan’a ilişkin Ortak Bildiri”yi kabul ettiklerini;
Beyan etmişlerdir.
TDT Devlet Başkanları, Türk Dünyası’nın dayanışma ve refahına yaptığı katkıların yanı sıra
TDT Budapeşte Gayrıresmî Zirvesi müzakerelerinin başarılı bir şekilde sonuçlanmasını
sağladığı için Macaristan Başbakanı Ekselansları Viktor Orbán’a ve sıcak misafirperverliği
için Macaristan Hükümeti ile halkına şükranlarını sunar.
Budapeşte’de 21 Mayıs 2025 tarihinde Azerbaycan Dili, Kazakça, Kırgızca, Türkçe ve
Özbekçe dillerinde imzalanmıştır.
Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İlham Aliyev
Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Kasım-Cömert Tokayev
Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sadır Caparov
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan
Özbekistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev
